Botmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de botten met pijn (2024)

Botmetastasen is een medische term, wat inhoudt dat kankercellen zich van een primaire kankerplaats kunnen verspreiden (metastaseren) naar een bot. Dit is mogelijk bij tal van kankers, al komt dit bij sommige vormen van kanker vaker tot uiting dan bij andere vormen. Botpijn en fracturen zijn de belangrijkste symptomen van uitzaaiingen van kankercellen naar een bot. De vooruitzichten voor patiënten met uitzaaiingen van kankercellen in de botten, zijn in de meeste gevallen niet goed. Diverse medische behandelingen zijn echter wel beschikbaar voor het verlichten van de botpijn en het verminderen van de andere aanwezige symptomen. Hiervoor werken diverse artsen en andere zorgverleners samen om het de patiënt zo comfortabel mogelijk te maken.

• Oorzaken uitzaaiingen in botten
• Risicofactoren botmetastasen
• Symptomen: Pijn en fracturen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: medicatie, radiotherapie en chirurgie
• Prognose kanker met uitzaaiingen in het bot

Oorzaken uitzaaiingen in botten

Wanneer een kwaadaardige tumor ergens in het lichaam ontstaat, verspreiden kankercellen zich zonder behandeling via de bloedbaan of het lymfesysteem naar andere naastgelegen en verder gelegen organen, alsook naar de botten waar ze zich beginnen te vermenigvuldigen. Hierdoor ontstaat een secundaire bottumor. Waarom sommige vormen van kanker zich verspreiden en anderen niet, is niet duidelijk voor artsen. Ook is het niet bekend waarom bij bepaalde patiënten metastasen bijvoorbeeld eerst optreden in de lever en bij anderen in de botten.

Botmetastasen zijn het gevolg van vele mogelijke vormen van kanker, maar meestal zijn volgende kankers de oorzaak:

• borstkanker
• het multiple myeloom (ziekte van Kahler: kanker in plasmacellen)
• longkanker
• lymfoom
• nierkanker
• prostaatkanker
• schildklierkanker

Symptomen: Pijn en fracturen

De symptomen van botmetastasen zijn bij een aantal patiënten het eerste teken van kanker, terwijl bij andere patiënten de symptomen van botmetastasen pas jaren na de kankerbehandeling ontstaan. Daarnaast ervaren sommige patiënten helemaal geen klachten bij de aanwezigheid van botmetastasen. Veelal nemen de symptomen en pijn wel toe wanneer de kanker verder evolueert. De botmetastasen zijn in principe overal in het lichaam mogelijk, maar vooral de wervelkolom, het bekken (bekkenbeenderen) en de ribben zijn getroffen. Dit is het gevolg van de compressie die de tumor uitoefent op het ruggenmerg.

Volgende botgerelateerde symptomen zijn mogelijk:

• botpijn
• fecale incontinentie (problemen met het ophouden van de ontlasting)
• gebroken botten (fracturen) zoals heupfracturen (gebroken heup) of wervelfracturen met een wervelinzakking
• gevoelloosheid
• hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed), wat gepaard gaat met misselijkheid, braken, constipatie, een verlies van eetlust, veel dorst, slaperigheid, vermoeidheid / kankervermoeidheid en verwardheid
• nefrocalcinose (afzettingen van calcium in nieren)
• pijn in de nek
• rugpijn
• urine-incontinentie en andere plasproblemen
• verlamdheid van de armen en/of benen
• zwakte in de benen of zwakte in de armen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Voor het opsporen van botmetastasen zet de arts beeldvormende onderzoeken uit. Niet altijd moet hij alle onderzoeken uitvoeren; dit hangt af van de medische situatie van de patiënt Mogelijke beeldvormende onderzoeken zijn:

• een botscan (botscintigrafie)
• een CT-scan
• een MRI-scan
• een PET-scan (positron emissie tomografie)
• een röntgenfoto

Differentiële diagnose

Wanneer de primaire kanker nog niet geïdentificeerd is, lijken de symptomen van botmetastasen op volgende aandoeningen:

• een chondrosarcoom (botkanker die ontstaat in kraakbeenweefsel)
• een maligne lymfoom
• een multiple myeloom
• een postradiatie sarcoom (kanker in bindweefsel)
• osteomyelitis (botontsteking)

Behandeling: medicatie, radiotherapie en chirurgie

Veelal vallen botmetastasen niet meer te genezen, maar behandelde patiënten hebben wel minder pijn en andere symptomen. Een multidisciplinair team van artsen zet hiervoor een combinatie van medicatie / chemotherapie, radiotherapie en chirurgie in, afhankelijk van welke behandelingsvorm nodig is voor de kankerpatiënt.

Medicatie

Meestal bestaat de medicatie uit bisfosfonaten, die de patiënt via een injectie of oraal (via de mond) toegediend krijgt. Bijwerkingen van deze medicijnen omvatten botpijn en nierproblemen, en een verhoogd risico op osteonecrose van het kaakbot (afsterven van kaakbot door beperkte bloedtoevoer). Chemotherapie is voorts inzetbaar wanneer meerdere botten zijn aangetast. Daarnaast is hormoontherapie mogelijk, als kankers hiervoor gevoelig zijn, zoals borstkanker of prostaatkanker. Afhankelijk van het soort kanker bestaat de behandeling van hormoontherapie uit een chirurgische verwijdering van de eierstokken (oöforectomie) of teelballen (orchiëctomie), of medicatie. Pijnstillers zijn ook nodig bij botmetastasen. Bovendien schrijft de arts corticosteroïden voor om de zwelling en ontsteking rond de plaatsen van kanker te bestrijden. Voor veel vormen van kanker is ook gerichte therapie een mogelijkheid. Deze medicijnen vallen specifieke afwijkingen in kankercellen aan.

Radiotherapie

Radiotherapie is een behandelingsvorm die de arts prefereert wanneer pijnmedicatie niet helpt, of wanneer de pijn is tot een klein aantal gebieden in het lichaam. De behandelduur is verschillend en net zoals bij medicijnen, zijn ook hierbij diverse bijwerkingen mogelijk. Een andere bestralingstherapie bestaat uit intraveneuze straling waarbij de arts radiofarmaceutica (vorm van straling) toedient aan de patiënt via een ader (intraveneus). Deze stoffen zijn inzetbaar bij patiënten met meerdere botmetastasen. De stofdeeltjes verplaatsen zich in het lichaam naar de gebieden van de botmetastasen en geven aar straling vrij. Bijwerkingen omvatten schade aan het beenmerg waardoor anemie (bloedarmoede) optreedt.

Chirurgie

Chirurgische ingrepen stabiliseren een bot wanneer de patiënt een hoog risico loopt op breuken, of is nodig bij fracturen. Hierbij gebruikt de arts soms metalen platen, schroeven, nagels, botcement of andere materialen. Soms is het nodig om een gewricht te vervangen.

Andere therapieën

Het is ook mogelijk om kankercellen te verwarmen (elektrocoagulatie) of te bevriezen (cryotherapie) om deze te doden. De behandeling met warmte of koude is een mogelijkheid bij één of twee gebieden met botmetastasen die niet te behandelen zijn met andere behandelingen. Soms ontstaat hierdoor schade aan nabijgelegen structuren zoals zenuwen, en schade aan botten waardoor de patiënt sneller een gebroken bot heeft. Fysiotherapie is tot slot een andere mogelijkheid voor het verbeteren van de mobiliteit alsook voor het verbeteren van de botsterkte. Hij helpt de patiënt eveneens met mobiliteits- en andere hulpmiddelen en zet individueel aangepaste oefeningen in om de pijn te minderen en de kracht zo goed mogelijk te behouden.

Prognose kanker met uitzaaiingen in het bot

Wanneer botmetastasen aanwezig zijn, is de prognose veelal slecht. De vijfjaarsoverleving voor patiënten met prostaatkanker bedraagt rond de 90%, maar wanneer botmetastasen aanwezig zijn, is de overlevingstijd slechts gemiddeld 29 maanden volgens Emedicine. De meeste patiënten met uitzaaiingen in het bot overleven 6-48 maanden. De prognose is het meest gunstig bij metastasen van borstkanker en prostaatkanker. Bij patiënten met longkanker zijn de vooruitzichten het slechtst. Patiënten met nierkanker of schildklierkanker hebben een variabele levensverwachting.

Lees verder

• Levermetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de lever
• Hersenmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in hersenen
• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Metastasen: Uitzaaiingen van kanker in andere lichaamsdelen
• Bottumor: Soorten, symptomen, behandeling en prognose

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.

Gerelateerde artikelen

Bronnen en referenties

• Geraadpleegd op 1 maart 2017:
• Bone metastasis, https://www.cancer.org/treatment/understanding-your-diagnosis/bone-metastasis.html
• Bone Metastasis: What Happens, http://www.webmd.com/cancer/features/bone-metastasis-what-happens#1, http://www.webmd.com/cancer/features/bone-metastasis-what-happens#2 en http://www.webmd.com/cancer/features/bone-metastasis-what-happens#3
• Botmetastasen - Begrijpen, http://nl.medipedia.be/botmetastasen/begrijpen/wat-een-botmetastase
• Botmetastasen – Gevolgen, http://nl.medipedia.be/botmetastasen/gevolgen/fracturen-door-botmetastasen
• Causes, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bone-metastasis/basics/causes/con-20035450
• Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
• Definition, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bone-metastasis/basics/definition/con-20035450
• Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/1253331-differential-diagnoses#showall
• Overview, http://emedicine.medscape.com/article/1253331-overview#showall
• Pijnverlichting bij botmetastasen, https://www.henw.org/archief/volledig/id4939-pijnverlichting-bij-botmetastasen.html
• Signs and Symptoms of Bone Metastasis, https://www.cancer.org/treatment/understanding-your-diagnosis/bone-metastasis/signs-symptoms.html
• Symptoms, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bone-metastasis/basics/symptoms/con-20035450
• Treatments & Drugs, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bone-metastasis/basics/treatment/con-20035450